Rodzicielstwo w cyfrowej erze

 

Rodzice - co zrozumiałe - uwielbiają wyobrażać sobie przyszłe sukcesy naukowe i zawodowe swoich dzieci i z tego powodu łatwo przekonać ich do „edukacyjnych” programów telewizyjnych, gier komputerowych, smartfonów czy tabletów, sugerując korzyści z ich wczesnego używania. 

To prawda, wysokie technologie mają ogromny wpływ na rozwój sfery fizycznej, intelektualnej i emocjonalnej dziecka. Ale czy zawsze jest to wpływ korzystny?

Badania prowadzone w Katedrze Logopedii i Zaburzeń Rozwoju w Krakowie jednoznacznie wskazały, że dzieci w okresie niemowlęcym poddane stymulacji wysokimi technologiami, przejawiają wiele niepokojących zachowań, które wskazują na:

• zwolnienie przebiegu rozwoju intelektualnego
• opóźnienia lub brak nabywania systemu językowego
• opóźnienie rozwoju zabawy i kształtowania się umiejętności społecznych
• obniżoną sprawność motoryczną

U niemowląt od 4. do 12. miesiąca życia można dostrzec następujące niepokojące zachowania:

• brak koncentracji na twarzy dorosłego
• brak uśmiechu na widok znanej osoby   
• brak gaworzenia                                                           
• brak wsłuchiwania się w głos dorosłego
• brak gestów społecznych
• spowolniony rozwój dużej i małej motoryki

Z badań przeprowadzonych przez prof. Jagodę Cieszyńską wynika, że u niemowląt wzbudzenie zainteresowania nową zabawką powoduje intensywne ruchy nóg, obręczy barkowej, głowy i oczu. Natomiast podczas śledzenia obrazu telewizyjnego dziecko jest całkowicie nieruchome, przestaje także reagować na głos rodziców.

Obraz, który porusza się na płaskim ekranie odbiornika, buduje w umyśle małego dziecka fałszywe ścieżki poznawania świata.

Małe dzieci oglądające telewizję od kilkudziesięciu minut do kilku godzin dziennie charakteryzują się:

• stanem ciągłego rozkojarzenia, rozproszenia uwagi
• sporadycznymi reakcjami na własne imię
• opóźnieniem lub całkowitym brakiem rozwoju mowy
• niechęcią do słuchania czytanych tekstów lub oglądania obrazków statycznych (np.   ilustracji w książeczkach)
• brakiem wspólnego pola uwagi
• brakiem gestu wskazywania palcem  

 

Z czasem zaburzenia dzieci narażonych na stymulację wysokimi technologiami pogłębiają się. U dzieci tych zaobserwować można:

• trudności lub całkowity brak rozumienia poleceń
•  komunikowanie się za pomocą krzyku lub płaczu           
•  brak zainteresowania książkami, obrazkami statycznymi
•  brak respektowania reguł społecznych

• trudności w kontaktach w grupie rówieśniczej
• niepełne rozumienie języka
• zaburzenia koncentracji, nerwowość, nadpobudliwość, agresywność, brak kontroli nad negatywnymi emocjami
• przemęczenie związane z szybko zmieniającymi się i migoczącymi obrazami
• zaburzenia snu (płacz, krzyk)
• zaburzenia odżywiania

W przypadku niektórych diagnozowanych małych dzieci, poddanych nadmiernej stymulacji zaawansowanymi technologiami, mówi się nawet o tzw. „autyzmie telewizyjnym”.

Widząc dzieci wpatrzone w ekran telewizyjny, dorośli często zakładają, że rozumieją one związek pomiędzy oglądaną treścią a światem rzeczywistym. Badania wykazują, że jest zupełnie inaczej. Naukowcy badający procesy uczenia się z filmów przez małe dzieci nazywają to zjawisko „deficytem wideo”

                                                          

Porady dla rodziców dzieci małych

• to nic strasznego, jeśli pozwolisz dziecku obejrzeć coś w telewizji, zakładając, że „ograniczysz czas ekranowy.” Nie czuj się winny, jeśli potrzebujesz wziąć prysznic, wysłać e-mail lub zrobić obiad
• pamiętaj jednak, że to prawdziwy świat dostarcza bodźców, których dziecko potrzebuje, by nabrać kluczowych umiejętności życiowych
• zachowaj proporcję między czasem na media
  a czasem poświęconym innym zajęciom; mózgi
  i ciała dzieci potrzebują ćwiczeń i różnorodności
• wyszukaj dobrej jakości treści i oglądaj je razem
  z dziećmi, baw się z nimi, twórz połączenia między światem online a światem rzeczywistym, maksymalizując naukę

• korzystaj z mediów interaktywnych pozwalających na społeczną interakcję, takich jak czat wideo np.
  z dziadkami
• przyjrzyj się własnym nawykom związanym z mediami; dzieci uczą się przez obserwację, więc postaraj się dać im jak najlepszy przykład
• pamiętaj, że dajesz przykład – dzieci uczą się przez naśladownictwo, a nie przez wykład

 

 

Rodzicu!  Pomyśl, czy problem nie odnosi się w podobnej mierze do Ciebie!

 Zastanów się nad tym, w jaki sposób sam korzystasz ze smartfona, TV i komputera. Czy nie robisz tego częściej od dziecka?

• Sprawdź czy Twój smartfon/tablet itp. nie zakłóca Twojej komunikacji z dzieckiem?
• Zastanów się w jaki sposób korzystasz z Internetu
  w obecności innych domowników?
• Oglądając z dzieckiem TV nie korzystaj ze smartfona.
• Spędzaj aktywnie czas, zachęcaj do tego dziecko.

Warto zainstalować na komputerze jeden z dostępnych na rynku programów rodzicielskich, które pozwalają na blokadę stron internetowych według ustalonego przez rodzica klucza (wpisuje się w program odpowiednie słowa albo tworzy białą i czarną listę stron), można zablokować za ich pomocą możliwość zmian w systemie Windows, zarządzać czasem i monitorować dostęp dla określonych użytkowników.

Przykładowe programy rodzicielskie

• Cenzor www.cenzor.pl
•  Opiekun dziecka w Internecie www.opiekun.pl
•  Beniamin www.beniamin.pl
•  X-guard www.x-guard.pl
• Naomi www.naomifi lter.org
•  Shut down – program umożliwiający zamykanie komputera o określonej godzinie, dostępny na stronie www.dobreprogramy.pl

 

 

O negatywnym wpływie technologii na mózg i procesy uczenia się warto przeczytać w książkach:

•   M. Spitzer „Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci”
• M. Spitzer „Cyberchoroby”
• M. Desmurget „Teleogłupianie. O zgubnych skutkach oglądania telewizji (nie tylko przez dzieci)
• G. Small, G. Vorgan “iMózg. Jak przetrwać technologiczną przemianę współczesnej umysłowości”
•  R. Patzlaff „Zastygłe spojrzenie. Fizjologiczne skutki patrzenia na ekran a rozwój dziecka”

 

Ku przestrodze!!!

Czas a objawy uzależnienia
Czynnik uzależniający	Faza eksperymentalna	Faza używania	Faza uzależnienia
Internet	Nie występuje	2–3 lata	Dzieci po 1–2 latach Dorośli po 4–5 latach
Telewizja	Nie występuje	5–6 lat	Dorośli po kilku latach bardzo in- tensywnego używania Małe dzieci po kilkunastu miesią- cach
Gry sieciowe	Kilkanaście tygodni	8–12 miesięcy	Po 8–12 miesiącach

Żródło: opracowanie własne na podstawie Jędrzejko, Taper, 2012, s. 47.

    Jolanta Ukleja 

Pedagog PPP